“Ik ben herder”, oreert pastoor Bonhomme, “en dat maakt jou mijn herdershond.” En zo wordt het lot van kapelaan Erik Odekerke, het nieuwe ‘hulpje’ van meneer pastoor, vroeg in Dagboek van een herdershond bezegeld. Arme Erik heeft er de hele voorstelling voor nodig om het predicaat herdershond voor altijd van zich af te schudden en eindelijk op eigen benen te staan. Gelukkig krijgt hij ondersteuning van zijn hoogstpersoonlijke engelbewaarder. Nou ja, ‘ondersteuning’, ze maakt het Erik met haar vaak ongevraagde adviezen knap lastig.
Meer dan veertig jaar na de laatste aflevering van een van de meest gewaardeerde series uit de gouden tijd van lineaire televisie brengt Albert Verlinde samen met Toneelgroep Maastricht een musicalversie van Dagboek van een herdershond. In 16 delen schetste regisseur-schrijver Willy van Hemert indertijd een nostalgisch, half luchtig-half weemoedig, beeld van het rijke vroeg-twintigste-eeuwse roomse Limburgse leven, compleet met de grote invloed van de katholieke kerk en waarvan de onschuld bedreigd wordt door de opkomst van de staatsmijnen.
De serie toonde weliswaar het prachtige Limburgse landschap in al zijn weidsheid, maar de meeste scènes speelden zich af in huiselijke decors in krappe tv-studio’s. Dagboek-de-voorstelling noemt zichzelf echter een spektakelmusical. Al vanaf de eerste seconden roept het spektakel herinneringen op aan Soldaat van Oranje en Belgische huzaren-‘stukjes’ als Daens en 40-45: op een megascherm geprojecteerde archiefbeelden gecombineerd met mensenmassa’s in formatie op een enorm speelvlak. Op datzelfde enorme toneel vinden regelmatig ook grootschalige processies, king-size harmonieën en drukbezochte buitenfeesten plaats.
De huiselijke scènes daarentegen worden opgevoerd in ietwat schematische setjes die op- en aan worden geschoven door – wat een lef in deze digitale tijd - mensenhanden. Ondanks al het vertoon kijken we uiteindelijk toch met de meeste interesse naar de intiemere scènes, omdat daar het verhaal verteld wordt. In dit geval meerdere verhalen eigenlijk, maar de belangrijkste lijn is toch wel het moeizame pad van kapelaan Erik Odekerke om zelfstandig te worden. Acteur Joes Brauers doet dat op bijzonder innemende wijze. En wat een klus voor een acteur om dat in die enorme ruimte klaar te spelen met een karakter met niet meer dan een bedeesde stem en schuchtere blikken. In zijn laatste vier uitingen speelde Joes vooral broedende mannen die hun woede te lang intern opkroppen om bij tijd en wijle in heftige emotie uit te barsten. Een verademing om hem nu in een onverwacht mild personage te zien kruipen. Innemendheid redefined.
Dan speelt verder een ontluikende, maar verboden romance tussen de kapelaan en de dochter van de brouwer, Miete, gespeeld door Nandi van Beurden. Een prachtige carrièremove, want Nandi had na haar – op televisie veroverde - hoofdrol in The Sound of Music in een werkvacuüm kunnen belanden. Maar na haar laatste Maria Von Trapp staat ze alweer in een grote productie en kan ze eigenlijk nog veel meer laten zien. Want terwijl ze de pech had dat in de tweede akte het aandeel van Maria wat stilviel, wordt Nandi’s Miete juist later in dit stuk steeds belangrijker.
Maar de grootste verrassing is het karakter van medekapelaan Lumens, behept met een nog ‘verbodener’ voorliefde dan Erik: Lumens valt op mannen. We kennen William Spaaij al sinds 2004 met Crazy for you, maar hij speelt het klaar om na al die jaren ervaring deze rol fris en verrassend te spelen. Als een debutant die zijn ‘overnight success’ beleeft. En dat terwijl de rol hem met een stapel clichés opzadelt: hij is fan van opera en doet graag een dansje.
Ten slotte vallen Javan Hoen en Anne-Mieke Ruyten in positieve zin op. Hoens karakter René Bongaerts geeft de voorstelling in de tweede akte een grimmige draai, broodnodig na zoveel milde nostalgie. Hoen kan na tien jaar in de Nederlandse marge eindelijk zijn meerwaarde als acteur laten zien. Zijn dansverleden heeft hem gezegend met een uitstekende motoriek, ook in speelscènes. Anne-Mieke Ruyten speelt zijn moeder, een ongelooflijk onsympathieke, bemoeizuchtige en roddelzieke tante, gespeend van iedere zelfkritiek. Ruyten pakt haar karakter niet met de botte bijl aan, maar geeft het eerder een subtiele lompheid.
Natuurlijk zijn er ook kanttekeningen te plaatsen bij de voorstelling. De soms flauwe humor met een knipoog naar de 21e eeuw. De opmerking “Ik stuur je wel een tikkie” had makkelijk tijdens de voorbereiding weggeworkshopt kunnen worden. Het is soms ook te veel. Bijvoorbeeld de zoveelste harmonie die van links naar rechts over het speelvlak marcheert. Of vlak tegen het einde nog even een traktatie op een opzwepend massalied over het opkomend socialisme.
Dagboek van een herdershond draagt niet tot nauwelijks bij aan vernieuwing van het musicalgenre. Maar dat is geen enkel probleem omdat we er iets anders wat mooi is voor terugkrijgen. De zomer is in aantocht, het is tijd voor warmte en vriendschap, met – vooruit - hier en daar een donkere wolk. En met deze voorstelling met zoveel prachtige acteurs komt dat helemaal voor elkaar.
