Don Carlos (1784) is in het Crucible Theatre in Sheffield begonnen, waar Michael Grandage artistiek leider was. Het stuk is een historische tragedie van Shakespeare proporties, die de 16de eeuw gebruikt om het politieke absolutisme van de 18de eeuw uit te dagen. Ook in het tijdperk van Bush is dit absolutisme actueel. Het leeft in de populaire cultuur. Kijk maar naar de recente filmhit Star Wars: Revenge of the Sith.
ANAKIN SKYWALKER:
If you’re not with me, you’re against me.
OBI WAN KENOBI:
Only a Sith [slecht, red.] deals in absolutes.
Don Carlos (Richard Coyle) is de vervreemde zoon van de koning Philip II (Sir Derek Jacobi), heerser van een immens koninkrijk. Hij behoud zijn macht door de inquisitie en de daar uit voortvloeiende angst. De vrijheidsstrijder Marquis van Posa ziet de geliefde Carlos, zijn beste vriend, als de hoop van het onderdrukte Spanje. Carlos is echter afgeleid door een onbeantwoorde liefde: zijn vaders vrouw (Claire Price). Hierdoor is Posa’s plan gedoemt te mislukken en eindigt deze tragedie in een bloed bad.
Jacobi als Philip II is fenomenaal. Hij creert een portet van een tragische tiran, wiens keiharde stemgeluid een reflectie is van zijn ijskoude hart. Jacobi laat echter ook zien dat macht gepaard gaat met eenzaamheid. De koning heeft liefde voor absolute macht ingeruild en kan niemand vertrouwen. Hij is een pion in het schaakspel van 2 instituten: de kerk en het leger.
De relatie tussen Philip en zijn zoon zorgt voor constante spanning. De koning ziet Carlos als een loser en denkt aan het eind in Posa de zoon te hebben gevonden die hij altijd gewilt had. In hem zoekt hij de waarheid. Letterlijk. Een van de mooiste scenes is als Jacobi diep in de ogen van Posa kijkt. Op zoek naar waarheid in de ramen van de ziel. Als ook dit een illusie blijkt te zijn verhard Philip nog verder en vallen er vele doden.
De cast vormt een sterke eenheid. Coyle (bekend van de Britse sit-com Coupling) speelt Carlos als een neurotische en gepassioneerde dromer, die vanwege zijn zwakheden zich niet voor een groter doel kan inzetten. Elliot Cowan zet een fiere Posa neer, die het geweten van het stuk is. Hij blijft je op het verkeerde been houden voor welke kant hij speelt, totdat zijn opoffering aan het eind zijn ware aard toont.
Coyle & Cowan
Grandage heeft van Don Carlos een super productie gemaakt. Zijn mise en scene weerspiegelt Schiller’s schrijfstijl. Alle scenes wisselen elkaar vliegensvlug op en je verveelt je geen moment. Christopher Oram’s decor bestaat uit donkere paleismuren, waarvan de ramen hoog, onbereikbaar en vergrendelt zijn. Bij binnenkomst zwaait een wierookvat heen en weer over het toneel. Dit alles maakt de setting tot een relegieuze gevangenis. Ook de schimmige belichting van Paule Constable draagt bij aan deze sfeer. In de schaduwen van het toneel worden complotten gesmeden en vinden intriges plaats. De dramatische koormuziek van Adam Cork maakt het geheel helemaal af. Don Carlos is een avond vol intrige, passie en tragedie met de indrukwekkende Jacobi als het geisoleerde middelpunt van de avond.