“Immigrants, we get the job done.” De ovatie in de zaal die op dat moment losbarst, doet je onmiddellijk begrijpen waarom Hamilton al meer dan twee jaar een onmetelijke musicalhit in Amerika is. Eindelijk gerechtigheid. De lans voor Amerikaanse immigranten is natuurlijk al vaker gebroken, maar nog nooit zo in-je-gezicht en zo mooi als in Hamilton. We wonen dan wel een voorstelling bij in Los Angeles, de ultieme pleisterplaats van Latino’s, Aziaten, Afrikaans-Amerikanen en zo verder. Ondanks de hoge ticketprijzen - gelukkig nog niet zo hoog als op Broadway zelf - hebben zij kennelijk toch nog hun kans op een Hamilton-bezoek weten te pakken. Wij Nederlanders kijken hierbij alleen toe vanaf de zijlijn, maar zelden is beleving uit tweede hand zo intens voelbaar en gelukzalig als bij Hamilton.
Alexander Hamilton kenden de meeste Amerikanen tot voor kort als het gezicht op het tiendollarbiljet. Daarop staat hij - evenals de andere ‘founding fathers’ op de biljetten - als witte figuur weergegeven. De openingssong van de voorstelling rekent onmiddellijk en nogal grof af met die vooronderstelling: ‘bastard, orphan, son of a whore’ noemt zijn vriend-vijand Aaron Burr hem. Hamilton brengt zijn kinderjaren door op de Cariben en als een enorme storm het eiland danig havent, schrijft hij een gedicht. Dat gedicht raakt zijn eilandgenoten zà³ in het hart, dat zij prompt geld inzamelen om zijn overtocht naar New York te financieren. Daar studeert hij als een razende, raakt hij bevriend met Aaron Burr en andere jongemannen die later een rol zullen spelen in het ontstaan van de Verenigde Staten. Want het is eind 18e eeuw en de Amerikanen zijn in oorlog met de Britten voor een onafhankelijk Amerika. Hoewel Hamilton en Burr zich beiden los willen maken van Groot Brittannië, hangen ze ieder andere methoden aan. Hamilton is uitgesproken, laat iedereen horen wat hij vindt en wil, Burr is stiller, laat nooit het achterste van zijn tong zijn. De twee vrienden dringen door tot de entourage van de grote George Washington, maar de president in spe heeft duidelijk een voorkeur voor Hamilton. Zo erg dat Hamilton als Amerika zich vrijgevochten heeft, minister van financiën wordt en Burr met lege handen achterblijft. De rivaliteit tussen Burr en Hamilton wordt zo steeds groter, totdat Burr eindelijk een kans ziet om zijn rivaal uit te schakelen: in een loslippige bui laat Hamilton los dat hij, een keurig getrouwd man met kinderen, een affaire heeft met een vrouw die in dezelfde straat woont. Dit zal niet de laatste en definitieve hak zijn die Aaron Burr Alexander Hamilton zal zetten.
Hamilton vertelt een taai verhaal, vooral voor niet-Amerikanen die niet zo bekend zijn met de geschiedenis van de Verenigde Staten. Maar het nijver neergepende geschiedenisverhaal is niet de enige troef van schrijver Lin-Manuel Miranda. Miranda heeft het oude verhaal gecombineerd met min of meer eigentijdse muziek. Nu is dat niet nieuw, in de jaren tachtig heeft Andrew Lloyd Webber het negentiende-eeuwse Phantom of the Opera voorzien van toendertijd o zo hippe synthesizers en drummachines. Maar Hamiltons variëteit in muziekgenres is verrassend en enorm brutaal. Schaamteloos steelt Miranda links en rechts, maar maakt zijn voorstelling tot een intrigerend geheel. The Schuyler Sisters, het lied dat we horen als Hamilton op zoek gaat naar een bruid, kan zo in de catalogus van Destiny’s Child, de goede hoek dan, Wait for it, het lied waarin Aaron Burr rechtvaardigt waarom hij nooit kleur bekent, lijkt op werk van The Weeknd en kan zà³ in de charts van Radio 538, Say no to this, wanneer Hamilton aan zijn overspel begint, is een heerlijke R&B-lovesong uit de seventies. Dan zijn er natuurlijk de geroemde rapnummers, waarover straks meer, en ten slotte is er ook nog volop plaats voor Musical met hoofdletter M. Het lied dat de definitieve nederlaag van de Britten ondersteunt, Yorktown, is opzwepend zoals we al jaren in een traditionele musical zoeken, steeds harder en hoger - de spelers gaan tijdens de finale zelfs op verhogingen staan - met een prachtige eindnoot en -roffel. Het slot van het lied veroorzaakt een tweede, nog langere ovatie uit de zaal. Niet alleen Amerika is vrij, maar de hele zaal is gerehabiliteerd.
De tweede afrekening door Hamilton is de omstreden brownwashing. Terwijl we in Nederland ons nog een beetje zorgen maken om de whitewashing van de hoofdcast van On your feet, is Amerika na een hoop gedoe rond een totaal witte Oscaruitreiking een paar jaar geleden alweer veel verder. Bij de casting van de de belangrijkste rollen van Hamilton is precies het omgekeerde van whitewashing gedaan: op de rol na van de Britse koning George worden al deze rollen door gekleurde mensen gespeeld. Zelfs oer-Amerikaan George Washington wordt door een zwarte acteur gestalte gegeven. De keuze geeft geheid een welgemikte trap tegen de schenen van menig redneck en Trump-stemmer en zal menig andere een gevoel van genoegdoening geven, genoegdoening die er allang had moeten zijn. Wij Europeanen hebben twaalf jaar geleden al de oer-Britse Billy Elliot door een Aziaat of een zwarte jongen gespeeld zien worden zonder dat ons maar één seconde heeft gestoord. Dat zal ook bij Hamilton ongetwijfeld het geval zijn,
En dan de cast van de Amerikaanse tournee. Allereerst is het hardwerkende ensemble, dat af en toe ook kleine rolletjes op zich neemt, onberispelijk. De principals echter hebben het ronduit moeilijk. Iedere Hamilton-fan kent het Grammy-winnende castalbum zo goed als uit zijn hoofd. En zijn vertrouwd geraakt met de vertolkingen door Leslie Odom, Renee Elise Goldsberry en Daveed Diggs. Misschien stond heel jong Amerika in de rij voor de audities en hadden de casting directors de luxe van een ruime keus, want de tourneecast kan met gerust hart naast de Broadwaytegenhanger opereren. Vergelijken, daar ontkomen we niet aan, en tijdens de rapnummers schieten te veel acteurs tekort. Ze klinken dof en te zacht, waardoor de vele lettergrepen nauwelijks te verstaan zijn. Erger nog, te vaak weten zij het tempo van de muziek niet bij te houden. Een rap-huzarenstuk als Satisfied zal niemand voorlopig adembenemender kunnen doen dan Goldsberry, maar de tourcast heeft genoeg compensatie te bieden. Zo weet Emmy Raver-Lampman het genoemde Satisfied veel meer humor en distantie dan we gewend zijn mee te geven en is Amber Iman razendknap in haar verleidingsnummer Say no to this. Heel benieuwd is iedereen natuurlijk naar Michael Luwoye, die als Hamilton de grote en bijna mythische Lin-Manuel Miranda moet doen vergeten. Bijkomstige pech voor Luwoye is zijn lengte. Zelfs op de verhoging tijdens Yorktown is hij zowat de kleinste van het gezelschap. Rappen doet ook hij ook niet als de beste, maar zijn zang doet alles vergeten en vergeven. In It’s quiet uptown, het lied waarin hij reageert op de plotselinge dood van zijn zoon, is - hoewel hier de eerste zin regelrecht gejat is van Hard to say I’m sorry van Chicago - is Luwoye niets anders dan indrukwekkend.
Is er naast deze kleinigheden meer op Hamilton aan te merken? De voorstelling is zo meeslepend dat je wel erg goed moet zoeken. Zo is Hamilton minder sterk als het dieper ingaat op Hamiltons politieke wapenfeiten. Hierbij wordt vaak gerapt en wordt de aandacht door de onverstaanbaarheid niet vastgehouden. Aan de andere kant willen we in een opzwepende voorstelling liever de emoties van de personages van links naar rechts zien vliegen dan een droge uitleg aanhoren waarom een nationale bank de regering te veel macht zou geven. Een tweede, nogal bevreemdende keus is de beslissing om een aantal bijrolspelers twee karakters te laten spelen: een và³à³r de pauze en een erna. Dat werkt vooral verwarrend als de acteurs in hun tweede rol nauwelijks anders eruitzien. Gaat Hamilton nu zomaar vreemd met de zus van zijn vrouw? Nee, natuurlijk, maar daar kom je wel heel laat achter.
De bofkonten die kaarten hebben weten te bemachtigen voor de Engelse Hamilton-productie vanaf december, kunnen in hun handen wrijven. Die staat iets moois, slims en vooral spraakmakends te wachten.
(Foto’s: Joan Marcus)
