Als een donderslag bij heldere hemel verscheen afgelopen voorjaar het bericht dat Neerlands langst lopende musical zou stoppen. De volgende zin uit het persbericht stelde ons onmiddellijk weer gerust: het zou slechts gaan om een zomerstop, lang genoeg om de publieksfavoriet te vernieuwen en aan te passen aan de eisen van deze tijd. Dan rijst al snel de vraag of een vernieuwing wel nodig is. We hebben een tijd niet gecheckt, dus we weten niets van een tanende zaalbezetting het laatste jaar. De makers zelf beweren dat de noodzaak er wel degelijk is. Gezien de spanningen in de wereld, bijna om de hoek, is een meeslepend verhaal over oorlog en vrede, in actie komen en laten gebeuren urgenter dan ooit.
Die urgentie proberen de makers ons te laten voelen door de gruwelen van de oorlog net iets gruwelijker te maken. De martelingen in de verhoorkamer zijn sadistischer en het wrede lot van vriendin-van-de-soldaat Charlotte (Diana van Die) is des te aanschouwelijker gemaakt: zagen we vroeger Charlotte gearresteerd worden om vervolgens in een kamp geplaatst te worden, nu zien we haar eerst nog in een van de beruchte treinen van het gevangenentransport gedwongen worden.
Ook wordt er gretig gebruikgemaakt de techniek waarvoor de tijd in de afgelopen jaren niet stil heeft gestaan. Projecties zijn scherper en vooral het laatste bombardement op Berlijn valt op. Dat was eerst een malle scène met twee acteurs op de rug op een als cockpit vermomde mechanische stier, maar is nu een adembenemende scène uit een lekkere actiefilm.
De muziek heeft zeker een broodnodige upgrade gekregen. Veertien jaar lang was het contrast tussen orkest en vooraf opgenomen grootse muziek (bijvoorbeeld tijdens de laatste scène aan het strand) te groot, vooral omdat het orkest vaak meer als een achtergrondbandje klonk. Nu heeft de begeleiding meer accenten en avontuur.
Er zijn zelfs twee liedjes bijgecomponeerd, door dezelfde componisten van weleer, Tom Harriman en Pamela Philips Oland, deze keer vertaald door Erik van Muiswinkel. Het meest noemenswaardige is de emotionele song Ik kan niet meer terug. In plaats van een ik wil-lied zingt Ada (Dorien van Gent), de studente die besluit te collaboreren met de Duitsers, een waar-ben-ik-in-beland-ballade.
Het publiek op de première reageerde diep ontroerd, achteraf nam men het woord ‘verdieping’ in de mond. Misschien is dit ook echt het geval bij het nieuwe lied van Ada, maar zo op twee derde van de voorstelling constateer je dat deze nieuwe versie wel vaak ‘verdiept’. Zo vaak, dat je meer van ‘uitleggerig’ kunt spreken. Niet alleen Ada krijgt op deze manier meer verklaring, maar ook verrader Anton (Yoran de Bont) krijgt extra ruimte. Het liefdeslied tussen Erik (Joep Paddenburg) en Charlotte Vrij met mij is vervangen door een ander lied voorafgegaan door twee zinnen die de handelingen van de gelieven extra motiveren: ‘Je kunt ook hier blijven’, zegt Charlotte veelbetekenend, waarop Erik antwoordt: ‘Dat lijkt me niet verstandig.’
Als de uitleggende passages zich opstapelen, dan rijst al snel het vermoeden van een patroon. Waarom horen we nu zeggen ‘Ada, ga Anton afleiden’ als we jarenlang Ada zonder dit bevel Anton zien afleiden? We konden toch best zonder?
Het lijkt erop dat de vernieuwde Soldaat van Oranje de diehardfans natuurlijk geeft waar ze al zo lang van houden (de draaischijf, de klapper ‘Als wij niets doen’ et cetera), maar ook heel duidelijk een nieuwe, jonge doelgroep probeert aan te boren. We zijn nu eenmaal 14 jaar verder, de nieuwe generatie is alweer 14 jaar verder van de oorlog af en weten misschien niet eens meer wie die man met die zwarte lok en die snor is. Aan de andere kant is het de vraag of het script echt zo veel moet uitleggen. Wij zagen in 2010 al die verbanden toch ook met gemak?
Maar niet getreurd. Er blijft nog zo veel over van het vertrouwde Soldaat van Oranje: ‘Morgen is vandaag’, de vriendschappen, de splijtzwam, het drama. Bovendien maken we kennis met een paar fijne nieuwe acteurs. De al genoemde Dorien van Gent maakt van Ada een machtig interessant gecompliceerd personage, te gecompliceerd bijna voor een ondersteunend karakter. Yoran de Bont lukt hetzelfde, met als bonus dat we aan zijn indrukwekkende zang goed kunnen merken dat hij een jaar in Les Misérables heeft gestaan. Een speciale vermelding voor Joep Paddenburg, die de zware taak heeft oer-Soldaat Matteo van der Grijn te doen vergeten. Vergeten doen we Matteo nooit, maar Paddenburg heeft een fijne benadering van de legendarische Erik Hazelhoff: jeugdige branie, met een heilig geloof in de uitvoerbaarheid van zijn eigen voornemens, gaat gedurende drie uur via twijfel, wanhoop en boosheid over in kranige heldhaftigheid.
Foto’s: Annemieke van der Togt
