De rechercheurs vallen over de schijnbaar weerzinwekkende inhoud van zijn korte verhalen, die over het algemeen eindigen met de gewelddadige dood van een kind. De handelingen in deze verhalen komen verdacht overeen met enkele kindermoorden die in de stad hebben plaatsgevonden.
Tijdens het bloedige verhoor komt Katurian erachter dat zijn zwak begaafde broer Michal (Tijn Docter) ook wordt vastgehouden en gemarteld. Als de 2 in de cel herenigd worden leidt dit tot een verassend, schokkend en ontroerend verloop van het verhaal.
McDonagh (1970) is een van spannendste jonge toneelschrijvers. Hij is niet geinteresseerd in een boodschap overbrengen, maar wil gewoon een vet verhaal vertellen. Zijn stijl is erg beinvloed door film en de montage daar van. Katurian zegt herhaaldelijk dat, ‘the first duty of a writer is to tell a story’.
In McDonagh zijn stukken komt veel geweld voor, van absurdistisch (The Lieutenant of Inishmore) tot realistisch, zoals in dit stuk. Hij wordt wel eens de Tarantino van het Britse toneel genoemd en wordt bekritiseerd als een stylist zonder inhoud door recensenten. Onder leeftijdgenoten en jongeren geniet hij echter grote populariteit.
Diverse critici schrijven al diverse stukken over wat Pillowman niet allemaal betekent. Voor mij was het vooral een waanzinnig origineel verhaal en ging het om de kunst van een goed verhaal vertellen. Ook ging het over de verantwoordelijkheid van de kunstenaar voor zijn kunst. De nadruk ligt op het vitaal belang van verhalen en er worden dan ook veel verhalen vertelt gedurende het stuk, zowel slechte als goede. Hierover wordt ook gediscusieert.
Pillowman ging op 3 november 2003 in premiere in de National Theatre in Londen. Het stuk was een groot succes met Oscar-winnaar Jim Broadbent (Tupolski) en David Tennant (Katurian) en won de Olivier Award voor Beste Toneelstuk. Onlangs ging Pillowman ook op Broadway in premiere en werd bedolven onder lovende recensies. In deze productie, die een grote kanshebber is voor de Tony Award, wordt de rol van Katurian vertolkt door de sublieme Billy Crudup en Tupolski door Jeff Goldblum. Pillowman is dus vrij snel ook in Nederland geesceneerd, maar niet geheel succesvol naar mijn smaak.
Mijn grootste probleem met de productie van de Theatercompagnie is de regie van Maaike van Langen (1971). Ze lijkt totaal niet het ritme van McDonagh zijn stuk te hebben opgepikt. In plaats van dat het verhaal als een trein gaat en je in allerlei onverwachte bochten sleurt die je niet zag aankomen, voelt haar productie traag, onnodig uitgerekt en heeft het niet het shokerende effect dat het zou moeten hebben.
De invloed van film is in haar regie ook ver te zoeken. De vele verhalen die vertelt worden zouden veel levendiger overkomen als ze ook op toneel zouden worden uitgebeeld tijdens het vertellen. Dit gebeurt pas na de pauze en is dan bijna al te laat. Zelfs het veranderen van het licht, tijdens de verhalen, zou al heel wat uitgemaakt hebben. Dit gebeurt echter niet. Het lichtplan blijft even grijs en grauw als het dekor, dat lijkt te bestaan uit Oostblokflats met ramen van eenzijdig glas, zoals in verhoorkamers bij de politie. Het enige mooie aan het lichtontwerp is aan het begin, als felle lampen het publiek verblind alsof zij in de verhoorstoel zitten.
De acteurs doen het verdienstelijk, maar ook niet meer dan dat. Reus als Katurian mocht wat mij betreft meer variatie in zijn vertellen brengen. Nu merkte ik dat ik af en toe afdwaalde. Docter, bekend van de sit-com De Band, maakte de meeste indruk als de zwakzinnige Michal. Zijn creatie was ontroerend, humoristisch (niet ten kost van zijn personage) en ook weerzinwekkend.
Al met al een aardige productie, maar dit stuk verdient een betere professionele productie. Als je na een McDonagh stuk het gevoel hebt dat het veel te langzaam ging, zit er iets goed fout. Je zou niet zeggen dat de regisseur een jaar jonger is dan de schrijver en mijn leeftijdgenoot. The Pillowman speelt nog tot 21 mei bij de Theatercompagnie in Amsterdam, maar is niet de emotionele achtbaan die het zou moeten zijn.