De belangrijkste première van het musicalseizoen is van een musical van meer dan 50 jaar oud. Maar dan wel een onder regie van een wat we in modieuze termen een ‘disruptor’ noemen. Ivo van Hove, het boegbeeld van ITA, nam een aantal jaar geleden het vaderlandse musicallandschap ‘by storm’ met Lazarus, de Bowie-musical die het publiek met meer vragen dan antwoorden de zaal liet verlaten.
Nu komt Van Hove – in samenwerking met Albert Verlinde, Jaco Kaasschieter en Matthijs Bongertman – met Jesus Christ Superstar en terwijl met argusogen toegekeken werd of en hoe stevig Van Hove het door generaties gewaardeerde bronmateriaal zou aanpakken, is het verrassende antwoord: valt bijzonder mee.
Vrijgevochten
Natuurlijk, er zijn vernieuwingen, maar die vernieuwingen zijn bijna allemaal aangebracht onder het vaandel van meegaan met de tijd. En zeker aangenaam zijn om te ondergaan. Zo zijn bijna alle karakters flink vermenselijkt. Maria Magdalena (Magtel de Laat) is nu lang niet meer de willoze, conflictvermijdende vrouw, die altijd klaarstaat met een troostend doekje om het bezwete voorhoofd van haar gekwelde Jezus te verkoelen. Als Judas en Jezus hun bekende meningsverschil uitvechten tijdens Everything’s Alright, wringt ze zich stoer tussenbeide en maant ze Judas nog nét niet zwaaiend met haar vuisten tot rust. En de classic I don’t know how to live him is nu gespeend van al het wanhopig smachten, maar is een intelligent vraagstuk geworden. Magtel de Laat weet de in stand gehouden maar 50 jaar oude songtekst feilloos, naadloos in te passen in haar nieuwe, vrijgevochten personage.
De Jansen en Janssen van de voorstelling Annas en Caiaphas idem dito, geweldig gespeeld door Jules Avery en Richard Spijkers. Nog nooit hebben we Caiaphas zo zien twijfelen bij het nemen van voor Jezus dramatische beslissingen. Caiaphas betrappen we zelfs piekerend zittend aan de rand van het podium en het werkt.
De komst van Herodes is al die vijftig jaar lang een komisch intermezzo geweest, voor sommige fans een geforceerde dosis lucht tussen alle zware momenten in, drie minuten tijd dus om even het boodschappenlijstje van morgen samen te stellen. In een ultrakorte maar briljante scène met Alex Klaasen luidt de Herodes van nu een nieuw cruciaal moment in: volkomen onverwacht grijpt hij naar een mes om Jezus eigenhandig te verminken. Vanaf nu is het de overheid dus menens, opruiers opgepast. Van Hove slaagt erin zelfs in een stokoud gegeven een schrikmoment in te brengen.
Ten slotte is daar het stokpaardje dat Ivo van Hove tijdens al zijn gesprekken met de pers heeft bereden: voor hem is het thema van de voorstelling de grilligheid van het volk, de massa. Het ene moment wordt Jezus bij zijn intocht in Jeruzalem bejubeld, het andere moment roepen dezelfde mensen om zijn kruisiging. Het woord ‘cancelcultuur’ hanteert Van Hove dan ook graag. Een zware taak voor het ensemble. Maar laat deze voorstelling nu toevallig beschikken over het beste ensemble van het seizoen. Samen met dat van Daniel Cohens De mol en de paradijsvogel van afgelopen zomer. Zang en dans zijn ongelooflijk sterk en gedisciplineerd, of ze nu solo zingen of meerstemmig. De vele ondersteunende rollen die zij voor hun rekening moeten nemen, doen zij voorbeeldig. Begeleid door een orkest dat, toegegeven, te klein is om dat volle, symfonische geluid van de film uit 1973 te recreëren, maar voldoende scheurende gitaren laat horen om de rockopera uit 1971 te reïncarneren.
Uitdrukkingsloos
Maar hoe zit het dan met de rollen van Jezus en Judas? Om hén draait dat hele Jesus Christ Superstar toch? De twee beste vrienden die van elkaar vervreemden, zó erg dat de een de ander verraadt? Was dat niet dat uitzonderlijke aan Jesus Christ Superstar, die musical die meteen al met het eerste nummer meedogenloos de toon zet voor de rest van de avond? Helaas, de openingssong Heaven on their minds door Judas, die decennialang duizenden zalen al binnen vijf minuten verpletterde, is deze keer niet zo heel erg verpletterend. Lucas Hamming, ongetwijfeld gecast door zijn rockverleden, doet tijdens de vier minuten van dit lied een aantal bewonderenswaardige pogingen, maar sorteert nauwelijks effect. Hamming kan hard, kan hoog, maar de stem is dun en klagerig. Klinkt bij vlagen meer als een kind dat zijn zin niet krijgt dan een man die zijn vriend met lede ogen ziet afglijden. En zo’n uitspraak kan misschien een kwestie van smaak zijn, maar echt verwijtbaar is het ontbreken van acteervermogen. We horen hemeltergende aantijgingen, maar we zien een vrijwel uitdrukkingsloos gezicht. Ook nog begraven onder weelderige lokken.
En Jeangu Macrooy, die Jezus speelt, kan in zijn Gethsemane, toch de 5-voor-12-song van de musical, ons niet helemaal overtuigen. Die paar gemiste nootjes vergeven we hem, we hebben oer-Jezus Ted Neeley vaak genoeg ondanks uitglijdertjes een aangrijpende Gethsemane zien zingen, maar die onhandige armbewegingen en uitgestippelde pasjes verraden pijnlijk Macrooys onervarenheid in acteren.
Het is dat gezegende ensemble dan weer dat de lacunes die de zwakke schakels openlaten weet te compenseren. En goed te maken. Het ensemble is de ster van de avond.
