(Bijna) Alles over Bernarda Alba

Wat is de kracht van het verhaal en de musical?
Het is gebaseerd op een beroemd toneelstuk van Federico Garcia Lorca, Het huis van Bernarda Alba. Er is een film van gemaakt, en een ballet, je kunt het zo gek niet bedenken, en dus ook een musical. Het grappige is dat het heel erg de toneeltekst van Lorca volgt. Er is heel weinig dichterlijke vrijheid genomen. Voor de gesproken tekst kun zo je de toneelvertaling gebruiken. Voor de songs natuurlijk niet, en het eerste wat ik dan ook heb gedaan is kijken of het drama overeind blijft als je ze vertaalt. Toen ik dacht van wel ben ik verder gegaan met het project.
Toen Lorca het schreef was het heel erg symbolisch en ging het over hoe de fascisten en de provincie Madrid omging met de dochterprovincies. Er was een streng beleid en iedereen moest doen wat er gezegd werd, ondanks dat ze zelf heel goed de broek op konden houden. Het stuk is ook tot de dood van Franco in de jaren zeventig verboden geweest in Spanje. De première was pas in 1948 of 1949 in Argentinië. In de rest van de wereld werd het een van de beroemdste Spaanse toneelstukken. Het geeft een mooi tijdsbeeld van het plattelandsleven in Andalusië wat ook heel veel mensen kunnen herkennen. De vrouwen altijd in het zwart, het strenge katholieke. In het toneelstuk is het zo dat je na afloop naar buiten moet komen met de gedachte ‘wat erg voor die meisjes’ en ‘wat is die moeder toch een kreng’. In de musical wordt veel meer de nadruk gelegd op de emoties van de dochters, hun verlangens. Het wordt nauwelijks uitgesproken, en zodra dat wel gebeurt wordt het onmiddellijk de kop ingedrukt en zingen ze er een liedje over. Ik vind dat er in de musicalversie wat meer verschillende emoties aan bod komen dan alleen het strenge. Zo wordt Bernarda alleen maar neergezet als iemand die boos is en getergd en met veel frustratie rondloopt. In de musicalversie is dat ook wat afgezwakt. Die momenten zijn er, maar ook momenten waarin je inkijk in haar psyche krijgt. Zo kun je het niet eens zijn met wat ze doet, maar wel begrijpen waar het vandaan komt. Haar eerste man is lang geleden overleden. Dat eerste huwelijk was altijd een gearrangeerd huwelijk, en op het moment dat één van de twee dood ging, kon de ander trouwen met wie deze dat ook echt wilde. Dus ze trouwt met haar liefde, en daar is ze heel gelukkig mee, totdat deze man haar niet meer ziet staan, en deze bijvoorbeeld de jongste bediende aanrandt en zij is niet het enige slachtoffer. Bernarda weet dat, maar doet daar niets aan. Daardoor verhardt ze. En gaat ze acteren zoals haar moeder dat deed, en haar grootmoeder. En die dochters groeien op in een andere wereld. In de jaren dertig wordt de wereld steeds groter, door communicatie, door film, en zij willen ook een vrijer leven dan de generaties ervoor. In de toneelversies zijn de karakters van de dochters wat eenduidiger, in de musical wat meer divers, wat natuurlijk aantrekkelijk is voor mij. De muziek doet daar veel in. Die geeft elk karakter een eigen karakter en eigen emoties mee. Het zorgt ervoor dat elke dochter iets speciaals heeft, ook ten opzichte van elkaar, en ten opzichte van de bedienden die er in het huis wonen. Dat is in de musical net even explicieter neergezet, vanwege de muziek.

Dan lijkt vijf kwartier ineens best kort
Ja. En toch gebeurt dat. De eerste akte wordt gebruikt om de situatie te schetsen. De tweede om de onderlinge relaties vast te stellen en uit te spelen. En in de derde akte is dan het daadwerkelijke conflict, die in de eerste twee aktes helemaal is opgezet.

Bernarda Alba is te zien op 30 en 31 mei in M-lab, Amsterdam.
http://www.m-lab.nl/index.php?playID=293