Elk jaar is het weer een voorstelling om naar uit te kijken: de nieuwe productie in het Zoetermeerse Buytenpark. De laatste jaren (landelijke omstandigheden negerend) slagen ze er in keer op keer een titel te presenteren, die uniek is in Nederland. De laatste waren bijvoorbeeld Napoléon, Jeanne d’Arc en The Pirate Queen. Je zou bijna vergeten dat ze in het verleden ook volledig eigen producties maakten, als je daar door de herneming van “de Vliegende Hollander” niet aan was herinnerd.
Dit jaar is het weer zo ver. Schrijver Sebastiaan Smits en componist Tjeerd de Haas, eerder verantwoordelijk voor toppers als MacBeth, de Vliegende Hollander en Jack the Ripper, presenteren een bewerking van de literaire klassieker “De Stille Kracht”. Dit jaar is het 100 jaar geleden dat schrijver Louis Couperus overleed. Oudere Nederlanders (in mijn perspectief, en mensen vinden mij al oud) kennen het verhaal ongetwijfeld van de legendarische televisieserie uit 1974, mensen die verzot zijn op oude literatuur zullen het boek, dat een product van zijn tijd is met veel uitweidingen, ongetwijfeld nog lezen, maar voor de meesten zal het verhaal nieuw zijn, of beperkt zijn gebleven tot een herinnering aan de Nederlandse literatuurles.
Het verhaal speelt zich af op Java, Indonesië, aan het begin van de twintigste eeuw, toen het werd geschreven. Otto van Oudijk vertegenwoordigt er als Resident het Nederlandse gezag. Nuchter, in de zin dat hij niet gelooft in geesten zoals hadji’s, hopeloos naïef in de manier waarop hij de roddels over zijn vrouw Léonie negeert, stapel als hij is op haar. Léonie snoept namelijk buiten de deur, en in zeker zin zelfs binnen de deur, want ook haar stiefzoon Theo kent haar intiem. Theo’s zus Doddy is gek op een lokale jongen van goede komaf, Addy, maar ook deze neemt het niet zo nauw. Ook hij kent Léonie zeer gedetailleerd. Waar af en toe al onverklaarbare dingen gebeuren, en soms al iemand een witte hadji-geest ziet, escaleren deze gebeurtenissen als van Oudijk de lokale regent na het zoveelste wangedrag moet ontslaan. Als hij ongevoelig is voor de smeekbedes van de vrouw van de regent, wordt hij vervloekt, en laten de geesten van zich horen. Of is het toch gewoon bedrog van de ontevreden bevolking? Of beiden? Als zijlijn is er ook nog de relatie tussen Eva Eldersma, vrouw van de assistent van van Oudijk en verantwoordelijk voor de soirées, en Frans van Helderen, controleur van Nederlandse afkomst maar geboren op Java.
Ook dit jaar zijn er weer twee casts, die om en om spelen. Wij zagen op vrijdagavond cast Batavia schitteren. In deze casts zitten een hoop oudgedienden, die voor hoge verwachtingen zorgen, en deze ook waarmaken over overtreffen. Kevin van der Leeuw knalt van het podium waar de songs hem daartoe verleiden, en speelt de wat starre, principiële resident overtuigend. Nog meer vocale kracht en nuance horen we van Merle van der Steen (Léonie) en Bregje van Beek (Eva) in de prachtige uitvoeringen van hun nummers. Ze spelen hun rollen overtuigend, net als Emma van Waaij (bakvis Doddy) en Martijn van Hout (haar broer Theo). Tenslotte laat vaste waarde Bart van der Meer zien en horen wat hij altijd doet in een mooie vertolking van de ontwapenende Frans van Helderen, al zou hij wel beter geholpen kunnen worden door de achtergrond van zijn veranderende toekomstvisie voor en na de pauze beter te verklaren.
Wie het verhaal niet kent – als je tot hier bent gekomen met lezen ken je de hoofdlijnen wel – is het begin van de voorstelling nogal overdonderend. Er is niet gekozen een duidelijk exposé vooraf, al biedt het programma een volledige synopsis van de voorstelling, dus wie dat wil kan daar wat vooruit lezen. Als je het zonder kennis van het verhaal volledig over je heen laat komen wordt het allemaal in de loop van de eerste akte wel duidelijk. Gezien de genoemde eerdere eigen titels is duidelijk dat schrijver Sebastiaan Smits wel houdt van een bloedbad. Ditmaal zien we geen stoffelijke overschotten op de bühne, maar krijgen we toch een bloedbad te zien, maar zonder doden. De staging is helder, en de verstaanbaarheid uitstekend, zeker voor een buitenvoorstelling, waarbij het deze avond behoorlijk waaide. De beste zichtplekken bevinden zich natuurlijk wel op de midden tribune recht voor het podium.
Muzikaal heeft componist Tjeerd de Haas zich overtroffen. We herkennen in sommige nummers zijn stijl, en soms ook wel vleugen van memorabele musicals van anderen, maar het klinkt allemaal als een klok, zeker in de meerstemmige stukken. Dat deze wordt uitgevoerd door een uitstekend orkest van (afgaand op de lijst in het programma – ze zijn niet zichtbaar) maar liefst 17 musici, helpt natuurlijk mee en de rol van arrangeur (in dit geval de ervaren Jos Pijnappel) moeten we hierin ook niet onderschatten. Het decor bestaat uit de witte villa van de resident en de grastuin ervoor, en is zo eenvoudig en efficiënt.
We leven nu in tijden waar wat meer kritisch wordt gekeken naar rollen en wie deze wel en niet zouden mogen uitvoeren, iets wat mijns inziens wat minder relevant is voor het semiprofessionele circuit. In deze cast zitten mensen met Indonesische wortels, die de rollen vertolken, waar dit van belang is. Het verhaal kent evenmin een sausje van westerse superioriteit. Hoewel het verhaal geschreven is in koloniale tijden, speelt het ‘wij/zij horen hier wel/niet’ een duidelijke rol.
Het pop-up theater bevindt zich pal naast Snow World, en zowel het speelvlak als de tribunes zijn niet overdekt. Wie gaat zal dus rekening moeten houden met de weersvoorspellingen. Als je al vaker een voorstelling bezocht: het is goed om te weten dat dit jaar voor het eerst de tickets op stoelnummer verkocht worden, en dat er twee rangen zijn. Je kunt dus vooraf rustig je drankje opdrinken, en hangen rond de ingang is niet meer nodig.
Zoetermeer is dus ook komende week nog de plaats waar je moet zijn voor een mooie musical die je nog niet eerder zag.
Een musical die door het Nederlandse onderwerp nooit naar Wenen zal gaan, maar wel de grandeur van de VBW-voorstellingen daar uitstraalt. (Wat had dag met de decorbudgetten daar kunnen geven?) De voorstelling nog is tot en met zondag 9 juli te zien in het Buytenpark. Daarna is je kans verkeken.
Op maandag 3 juli is er overigens in het theater ook nog een speciaal evenement. Dan kan er worden meegezongen met een zeer gevarieerde collectie Disney-liedjes.
Foto’s: Milan van Weelden
