In de Chocolate Factory heeft men voor deze wintermaanden de zaal omgetoverd tot de sobere en donkere omgeving van een Russisch orthodox Joods dorpje, een ‘shtetl’, begin 20e eeuw. Waarbij de decor- en lichtontwerper er met heel weinig middelen in zijn geslaagd om een zodanige sfeer te creëren dat je je werkelijk inwoner waant van dit arme Russische dorpje, Anatevka geheten, waar de voorstelling van deze avond speelt: Fiddler on the Roof, een musicalklassieker uit 1964. Regie van deze productie is in handen van Trevor Nunn, die naast vele toneelstukken van Shakespeare in het verleden ook Cats en Les Miserables regisseerde.
Fiddler on the Roof vertelt het verhaal van de arme Joodse melkboer Tevye, echtgenoot van Golde. Samen hebben ze vijf dochters. De tijden zijn uiterst onzeker. Er is armoede. En er is de dreiging van de Russen die het leven van de Joden steeds moeilijker maken. Verandering hangt in de lucht. Maar Tevye houdt liever vast aan tradities. In de overtuiging dat als hij en zijn gemeenschap die los laten, hun leven net zo wankelig wordt als dat van een violist op het dak (Fiddler on the roof). En waar de violist steunt op zijn vaste, vertrouwde repertoire om in balans te blijven, daar zoekt Tevye houvast in zijn oude, vaste gewoonten.
De drie oudste dochters van Tevye - Tzeitel, Hodel and Chava - hebben steeds minder op met de stokoude tradities van Tevye en zijn dorpsgenoten. De een wil boeken tot zich nemen, de ander dansen. En uithuwelijken, nota bene via een koppelaarster, daar willen ze zich niet meer naar schikken. Ze willen zelf de man van hun dromen kiezen, waarbij geld en onderhoud niet meer vanzelfsprekend bepalende factoren zijn. Dit brengt Tevye in een lastig parket. Verandering? Daar heeft hij niets mee. Maar houd je daar dan angstvallig aan vast, met het risico je dochters ‘kwijt te raken’? Of ben je bereid concessies te doen en stel je je open voor de andere kant, die iedere medaille heeft. Tevye worstelt voortdurend met zijn rol als liefhebbende vader aan de ene kant, en voorvechter van tradities aan de andere kant. Geregeld zit hij in de knoop met zichzelf en vraagt hij God om hulp, of uit hij zijn ongeloof en frustraties. Maar Tevye is tegelijkertijd ook pragmatisch ingesteld. Hij durft zijn eigen rol ter discussie te stellen en ook de voordelen van verandering te benoemen, ook al betekent dat voor hem een bedreiging. Waarbij gaandeweg de voorstelling duidelijk wordt dat de toenemende opstand van zijn dochters niet meer het enige, en ook niet het grootste probleem is dat op zijn pad komt.
Fiddler on the Roof is een aangrijpend verhaal over het vasthouden aan tradities in onzekere tijden. Over een hechte gemeenschap. Over ouders en het loslaten van hun kinderen. Over onderdrukking van een volk en antisemitisme. Over gedwongen migratie. Tamelijk zware en helaas nog actuele thema’s. Toch is Fiddler geen voortdurend zware voorstelling; er is genoeg ruimte voor humor die het verhaal de broodnodige luchtigheid geeft zonder afbreuk te doen aan de serieuze thematiek. Naast koppelaarster Yente zorgt met name Tevye voor die komische noot. In deze productie wordt zijn rol gespeeld door Andy Nyman. Nyman zet een fenomenale Tevye neer. Vanaf zijn opkomst heerst hij over het toneel, weet hij het publiek om zijn vinger te winden, te boeien van begin tot eind. Nyman laat op authentieke wijze de geloofwaardige worsteling van Tevye zien tussen het bewaken van tradities en normen aan de ene kant, en het als vader en echtgenoot meegaan met de tijd aan de andere kant. Begin 20e eeuw is de man duidelijk nog de baas in huis, maar wat doet het met je als tijden veranderen en die positie steeds meer onder druk komt te staan? Met de nodige frustraties maar ook (zelf) spot tracht Tevye zich hier doorheen te slaan en ondanks zijn starheid en koppigheid kun je niet anders dan van deze man houden. Dat wordt versterkt doordat Tevye in zijn vertwijfeling zich regelmatig rechtstreeks tot het publiek wendt en daarbij de zogeheten vierde wand doorbreekt. Dit tot leidt tot meer begrip en tegelijkertijd ook tot vermaak van de toeschouwers.
Naast uitstekend spel laat Nyman horen over een meer dan degelijke zangstem te beschikken. ‘If I were a Rich Man’ is weliswaar de bekendste song, maar hier slechts een van de vele hoogtepunten.
Golde wordt gespeeld door Judy Kuhn, die voor deze productie over kwam van Broadway waar zij eveneens Fiddler deed. Kuhn is eveneens bekend van Fun Home (Helen Bechdel) en deed in een verder verleden o.a. Sunset Boulevard (Betty Schaeffer). Tevens zong ze de titelrol in de Disney tekenfilm Pocahontas. Kuhn speelt de liefdevolle moeder en toegewijde echtgenote Golde met verve. Met puur spel, een enorm charisma en een fluwelen stem etaleert zij haar kwaliteiten.
Van Tevye’s dochters valt met name Harriet Bunton in de rol van Hodel op door haar overtuigende spel en prima zangpartijen. Van deze nog jonge actrice gaan we vast nog veel horen.
Het ensemble is tenslotte erg sterk, dat onder andere leidt tot een strakke en krachtig uitvoering van ‘Tradition’. Vrolijke, uitbundige ensemblenummers worden afgewisseld met indringende choreografieën die de Russische intimidatie in beeld brengen. Ook hier is sprake van een goede balans, tussen aangrijpende beelden en luchtige dans.
Ook dit winterseizoen maakt Menier Chocolate Factory zijn reputatie waar. Deze Fiddler is een prachtproductie die er tot en met 9 maart 2019 wordt opgevoerd. Helaas zijn alle voorstellingen al enige tijd tot de nok toe uitverkocht.
