Aanvankelijk was ik heel verbaasd dat dit stuk als titel de Engelse vertaling van de Nederlandse vertaling van het Engelse boek had gekregen. Death on the Nile werd Moord op de Nijl. Maar Murder on the Nile is de oorspronkelijke titel die Agatha Christie aan de toneelbewerking van haar boek gaf. De voorstelling was onder deze titel voor het eerst te zien in Engeland net na de Tweede Wereldoorlog, en kent minder personages dan het boek en film- en televisiebewerkingen kennen. Sommige karakters zijn samengevoegd. De meest opvallende afwezige is natuurlijk wel speurder Hercule Poirot. Liefhebbers van de Franse tongval hoeven niet te treuren. Gelukkig is er een kamermeisje met eenzelfde accent. (Of zij ook uit België komt, dat weet ik dan weer niet.)
Het verhaal draait om het pasgetrouwde koppel Kay (Anne de Blok) en Simon (Sjoerd Spruijt), dat hun huwelijksreis aan het vieren is samen met kamermeisje Louise. Kay is een rijke erfgename, Simon was een arme jongen. Hij is de oorspronkelijke verloofde van Jacqueline (Jeske Van de Staak), toen nog de beste vriendin van Kay. Zij duikt overal op waar het stel zich maar vertoont, en dus ook op de Lotus, de boot die een Nijlcruise maakt en waar de voorstelling zich afspeelt. Op het schip bevinden zich uiteraard meer gasten. Geheel toevallig is ook Kays voormalig voogd en oom Ambrose (Stanley Burleson) aan boord. Tevens zijn daar de snobistische miss Helen ffoliot-ffoulkes (Doris Baaten), duidelijk oud geld, die zich verheven voelt boven alles en iedereen die niet tot haar klasse behoort, en haar bedeesde nichtje Christine (Julia Lammerts), die zij als sloof gebruikt. Zij valt in de smaak bij de revolutionaire provocateur William Smith (Alexander Schuitema). Tenslotte vaart ook dokter Bessner (Wilbert Gieske) mee. Naarmate de eerste akte zich ontvouwt lijkt iedere gast wel een klein of groot motief te hebben om Kay te vermoorden. Behalve dan Amon, de steward (Silyan ElKattabi).
Opvallend is dat in de cast heel veel musicalervaring zit, terwijl er door slechts een enkeling wordt gezongen. Die rol is weggelegd voor Silyan ElKattabi, die als Amon iets mystieks heeft, zonder in de clichés te vervallen die 80 jaar geleden nog gemeengoed waren. Stanley Burleson herken je al zodra hij een woord heeft gezegd, en hij pakt de rol van speurder, hem opgedrongen door Amon, goed op. Waar iedereen zijn rol treffend neerzet, is het vooral het koppel Julia Lammert en Alexander Schuitema die voor de sjeu zorgt.
Na het traditioneel ogende ‘The Mousetrap’ was ‘Murder on the Orient Express’ qua decor al een stuk abstracter. Met ‘Murder on the Nile’ wordt weer een stapje verder gegaan. Een boot is niet te herkennen, de nautische sfeer bestaat uit twee kale bolders. Er is wel een tros, maar die hangt vanaf het plafond naar beneden. Later krijgt deze rode lijn nog gezelschap van soortgenoten. Een groot deel van de voorstelling wordt gespeeld in een decor van een enorm anker dat langzaam uit de nok naar beneden is gekomen. Enkele tussenscènes kennen ook een hoog abstractieniveau, inclusief de verschijning van de overledene. Samen met een fraai lichtplan en het gebruik van de muziek zorgt het ervoor dat dit klassieke toneelstuk ook een eigentijds tintje krijgt. Tegelijkertijd voelt zeker de eerste akte, waarin veel wordt gesproken om alle mogelijke motieven voor een misdaad uit de doeken te doen, of te insinueren, nog steeds wat klassiek aan. De tijd totdat de boot vertrekt voelt daarom als lang, zeker omdat er relatief weinig humor in het script zit. De tweede akte biedt wat meer luchtigheid, de speurder in actie en natuurlijk de ontknoping en is daarmee de sterkere helft.
Voor mij is dit een van de klassieke Agatha Christie-verhalen, waarvan ik de plot in grote lijnen altijd heb onthouden. Met die bagage kijk je natuurlijk anders naar dit moordmysterie dan zonder die voorkennis. Waarschijnlijk zou ik dan de aanwijzingen die er toch overduidelijk zijn toch weer hebben gemist, maar de verrassing is uiteindelijk altijd leuker dan de dader ruim van tevoren weten. Wie zelf wil speuren en de dader ontmaskeren zijn er vooraf al aanwijzingen in de foyer verspreid: je kunt zelfs kaarten winnen voor de voorstelling van volgend jaar. Tot mijn verrassing is dit niet wederom een Agatha Christie. ‘And then there were none’ blijft een favoriet van mij, zeker nu deze met het oorspronkelijke boek-einde mag worden gespeeld, en het in Londen zeer succesvolle ‘Witness for the Prosecution’ had ik ook wel als een mogelijkheid gezien. Maar met het klassieke ‘Dial M for Murder’ wordt er ook weer niet een heel grote koerswijziging ingezet.
