Er zijn verhalen die verhalen blijven, en je zo een mooie herinnering geven. Er zijn ook verhalen, die bijna automatisch zelfreflectie oproepen. Wat zou ik doen? Een goed voorbeeld is de tragi-komedie ‘Der Besuch der alten Dame’ van Friedrich Dürremat uit 1956, die de basis was voor deze musical.
Waar de komedie vooral in het groteske zit bij het oorspronkelijke script, is dat bij deze musical behoorlijk verminderd. De vorm musical nodigt van nature uit tot een uitvergroting, en er is hier niet nog een schepje bovenop gedaan om het kluchterig te maken. Dat maakt van deze The Visit dus vooral een thriller, met hier en daar een merkwaardige uitspatting. Het is wat ook we bij andere producties van Vereinte Bühne Wien zagen, waar net als bijvoorbeeld Elisabeth de oorsprong van deze productie ligt. Deze musical werd gecomponeerd door Moritz Schneider (aanwezig bij deze première) en Michael Reed, met lekker veel theatraliteit, zoals we bijvoorbeeld van het Elisabeth/Mozart/Rebecca duo Kunze/Levay kennen.
De klok staat letterlijk op vijf voor twaalf in Güllen, een klein dat zichtbaar aan het verarmen is, met name door de sluiting van fabrieken waar velen werkten. De kleding is veelal een aan elkaar genaaide combinatie van oude kleren. Maar de gemeenschap is ook in rep en roer. Ze krijgen bezoek van Claire Zachanassian, een vrouw die ooit in het stadje woonde, en die bekend staat als weldoenster en stinkend rijk is. Een flinke hoeveelheid bagage, drie man beveiliging en haar lievelingsdier, een zwarte panter; dit is geen stop en go bezoek. De persoon die haar een beetje moet masseren om haar het stadje de helpende hand toe te laten steken, is haar oude vlam. Claire blijkt best bereid te helpen, maar Alfred als goede zet zien getuigde wel van een heel slecht geheugen. Ze wil 2 miljard onder de stedelingen verdelen, maar pas als Alfred dood is. Geliefd stadsbewoner Alfred krijgt steun van de notabelen, de burgemeester, de leraar, de politiecommissaris, de pastoor, maar ondertussen beginnen de stedelingen op krediet dingen te kopen. Zelfs in de winkel van Alfred en zijn vrouw. Alfred begint zich bedreigd te voelen, maar echte hulp krijgt hij niet. Ondertussen ontvouwt zich deels van wat er vroeger is gebeurd. Stapelverliefd, een val van een zolder die Claire (toen nog Klaartje invalide) en onvruchtbaar maakte) en een rechtszaak waarin door Alfred, maar ook getuigen, schaamteloos is gelogen. Weten de notabelen van de stad of Alfred zelf, want er is zeker nog chemie, Claire op andere gedachten te brengen, een ander voorstel te accepteren, en zo niet, hoe groot is de perverse prikkel van geld van invloed op het geweten van de stedelingen, en het gevoel van gerechtigheid.
In Wenen werd de rol van de oude dame gespeeld door Pia Douwes. In Nederland treedt Valeska Poismans met verve in haar voetsporen. Af en toe voelen we de Nederlandse musicalster in haar vertolking, zonder dat het als een kopie aanvoelt. De arme Alfred Illl wordt mooi gespeeld door Stephan Beerens. Deze omschrijving van de man zegt al genoeg: we hebben medelijden met een man die toch wel het een en ander op zijn kerfstok heeft. Ook de kleinere rollen worden goed gespeeld. Daaraan moet worden toegevoegd dat onder hen een aantal geweldige zangeressen zit. De zangpartijen van Tara Bos als de jonge versie van Claire, Linda de Wit als Mathilde Ill zijn om door een ringetje te halen.
De voorstelling ziet er gelikt uit, soms ook omdat soms keuzes worden gemaakt die niet meteen logisch zijn, maar er wel goed uitzien. De kleding is een belangrijk element in het tonen van de invloed van het beloofde geld in het stad. Van kleurloze aftands naar zeer kleurrijk. Choreografieën kan ik niet altijd plaatsen, maar ogen fraai. Dat je als bewoners naar je wapens grijpt als er een panter ontsnapt begrijp ik, maar schaf je dan ook massaal militaire kleding aan? Wederom, mooi podiumbeeld. En de tropische Salsadroom van de bewaking, inclusief hun back-story is volstrekt overbodig in het verhaal maar o zo leuk in de uitvoering.
Er zijn wel twee zaken die me niet duidelijk zijn. De vormgeving en de tekst maken het heel verwarrend te bepalen wanneer zich dit nu afspeelt, of in welk land we zijn. 2 miljard klinkt als een idioot hoog bedrag, maar als t lires zijn is’ t niet echt absurd hoog, bij Zwitserse Francs (Dürremat is Zwitser) weer wel pittig veel. Wat het inschatten van de tijd verwarrend maakt is de wel heel troosteloze kostuums aan het begin die zomaar uit het publicatiejaar 1956 kunnen komen, en ook een (prachtige) stoomtrein later in de voorstelling suggereert een flinke tijd geleden, maar deze trein heeft wel automatische deuren, er worden mobieltjes gekocht en geshopt bij moderne dure merken en de bewaking oogt zeer eigentijds. Daarnaast vraag ik me werkelijk af of je meer kaartjes verkoopt met deze Engelse titel dan met het Nederlandse ‘Het bezoek van de oude dame’. Zeker omdat de oorspronkelijke titel van de musical gewoon de oorspronkelijk Duitse titel van bronmateriaal is: Der Besuch der alten Dame. Er bestaat namelijk ook een Amerikaanse musical bestaat rond dit verhaal die The Visit heet, en geschreven door niet de minste namen (Kander/Ebb/McNally).
Kortom, als je je druk maakt om dit soort kleinigheden, zit de voorstelling verder dik in orde. Een genot van de liefhebber van bombastische muziek, prachtig gespeeld door een orkest waar menig professionele productie jaloers op zal zijn. Een buitengewoon fascinerend gegeven dat, mede door het overtuigende spel, je vertrouwen in de mensheid wel een knauw geeft. Eentje die de vraag oproept wat je zelf zou doen. Omdat ik het antwoord een klein beetje vrees, is misschien een koppelverkoop met Come From Away wel een goed idee, om dat vertrouwen in de mensheid weer goed te maken.
We schreven het dit jaar al vaker, en er zullen vast nog vele malen volgen. Het heeft lang geduurd voordat we deze voorstelling eindelijk konden zien; een periode van zwaar weer voor BMT. Meerdere malen uitstel, en zelfs de uiteindelijke datums dit voorjaar zijn deels nog geschrapt. Het is in ieder geval het wachten waard geweest: een prachtige voorstelling met een heerlijke en lekker grote cast en een geweldig en groot orkest.
